8. معماری با نور ،نور طبیعی به عنوان عامل کلیدی در درک بصری در جهان معماری سنتی ایرانی مورد استفاده قرار گرفته است، مفاهیمی همچون سلسله مراتب، مرکزیت، تعادل و وحدت از جنبههای کاربردی معماری با نور است و نور استعارهای از آسمان، خورشید، بهشت و حقیقت در این سبک است. قدمت معماری سنتی ایران به حدود هزاره هفتم پیش از میلاد بازمی گردد و طی گذشت سالهای متمادی دست خوش تغییرات بسیار زیادی شده تا اینکه به شکل کنونی رشد پیدا کرده است، معماری سنتی ایران، تجلی نمادین جهانی ابدی و ازلی است؛ در معماری سنتی برخی ویژگی ها توسط معماران و سازندگان، بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد به عنوان مثال تعهد به حفظ پیوند با سبک های پیشین معماری ساختمان، استفاده مجدد از مصالح یا طراحی خانهها و ساختمان هایی که با طرح ساختمانها در منطقه سازگار و یکپارچه است. ستونهای این بنا با وجود گذشت سالهای متمادی و پشت سر گذاشتن حوادث بسیار ، هنوز پا برجا مانده است. نمای شمالی ساختمان، گاه چشمان خود را بر هیاهوی شهر می بندد و ساختمان را در پشت صفحهای از سکوت محافظت می کند و گاه با نیم نگاهی و یا نگاهی شهر را از پشت مردمکان چوبیش نگاه می کند.
خود بسندگی: معماران ایرانی مصالح خود را از نزدیک ترین مکان ها جمع می کنند ، چه در شهر و چه در روستا ار مصالح اطراف خود استفاده می کردند و نزدیک ترین مکان را برای تامین مصالح ساختمانی انتخاب می کردند .مزیت خود بسندگی این است که هنگام بازسازی ساختمان و بنا تمام مصالح در دسترس بود، یکی از شگفتی های این اصل معماری ایرانی ایجاد سقف های گنبدی شکل است که ریشه در خودبسندگی معماری ایرانی دارد. سازه تخت جمشید به عنوان یکی از بارزترین نمونه های باشکوه معماری ایرانی است. یکی از بناهایی که از شگفتی های جهان است تخت جمشید است ، از عظیم ترین بناهایی است که در شناسنامه معماری ایران جایگاه ویژه ای دارد.در حدود 120 سال طول کشید تا تخت جمشید توسط هنر معماران و هنرمندان ایرانی کامل و به عنوان نمایش عظمت و شکوه فرمانروایی پادشاهان هخامنشی به دنیا معرفی شود. پرهیز از بیهودگی: پرهیز از اصراف ، پرهیز از کار بیهوده انجام دادن و تنها ایجاد قسمت های اصلی و ضروری یکی منزل در نهاد معماری ایران دیده می شود که به همین اصل معروف است. این بنای شگفت انگیز و با عظمت با زیبایی چشم نواز خود تمامی عناصر معماری ایرانی را در نهاد خود جای داده است و جلوه زیبایی را از تکرار ستون ها، شبستان ها، ایوان ها و نقوش برجسته با تکیه بر اصول معماری ایرانی و اصالت این مرزو بوم از خود به یادگار گذاشته است.
بیرون یک بنای معماری بخشی از داخل بنا را همواره تحت تأثیر خود قرار می دهد و درون و صورت هر پروژه نیز بخشی از شهر را شکل می دهد. 5. معماری بومی و سنتی ایرانی برای سازگاری یافتن با شرایط اقلیمی متفاوت است و نوآوری و خلاقیت های فراوانی را نیز به کار می گیرد. قناتها، بادگیرها، یخچالها و مخازن های زیرزمینی آب نمونه هایی از معماری پایدار سنتی ایرانی است. نمای ساختمان سنتی مانعی در برابر شرایط ناخوشایند آب و هوایی روستا است. انعکاس تصویر 20 ستون در آب حوض جلوی استخر باعث شده نام این عمارت را چهلستون بگذارند. در محل اتصال این تکهها سرب مذاب ریخته شده که سازه را در مقابل هر تکان و لرزهای مقاوم و پا بر جا نگه میدارد، از فلزهای گرانبها برای تزیین نقوش، استفاده شده است. این عمارت به سبک زمان قاجاریه و با استفاده از سبک معماری زندیه ساخته شده است. ستونهای این عمارت که نام کاخ از آنها گرفته شده از جنس چوب چنار و کاج ساخته است.
زیبایی شگفت انگیزی از معماری ایران را می توان در مسجد شیخ لطف الله اصفهان دید که این بنا از معروفترین مساجد دنیا از نظر معماری به شمار میرود، این مسجد بین سالهای 1602 تا 1619 و به دستور شاه عباس صفوی بنا شد. پس از اسلام نیز سبکهای همانند خراسانی، رازی، اصفهانی و آذری که بخش مهمی از معماری ایران را شامل می شود ، می توان نام برد. صفحه های چوبی نمای شمالی را می توان گفتمان کاربر با شهر دانست. با باز و بسته کردن لوورهای متحرک می توان میزان روشنایی طبیعی فضا را کنترل کرد و همچنین حریم خصوصی فضا نسبت به ساختمان مقابل نیز قابل کنترل خواهد بود. کیفیتی که آرامش را در درون و بیرون معماری به یک میزان تسری می دهد. شهر شلوغ و آشفته همراه با صلبیت و سختی ساختمانها در برابرش از یک سو و از سویی دیگر کیفیت فضای داخل برای کاربران فضا، در بستری از گفتمان مبتنی بر آرامش و پویایی، بر هم منطبق شده است تا کیفیتی نه یک سویه که چند سویه را در درون و بیرون تولید کند.
اتاق های تابستانی ، روی ضلع جنوبی قرار می گرفتند ، علت آن هم این بود که در طول روزهای تابستان، کمتر در معرض آفتاب باشند و اتاق های زمستان نشین، روبه روی اتاق های تابستانی و دقیقا روی ضلعی می نشستند که در طول روز، آفتاب بیشتری به آنها بتابد.از بقیه فضای باقی مانده نیز برای کاربرد های گوناگون بنا بر نیاز آنها ،مثل انبار، آشپزخانه و اصطبل در ردیف دوم و پشت اتاق ها معمولا ،جای می گرفتند. لوورهای عمودی در نمای جنوبی سرتاسر بنا را چون یک کلّ یکپارچه به هم دوختهاند و آنچه جزئیات غیر ضروری ساختمان از زاویه دید اصلی در بلوار سعادت آباد است را از دید افرادی که در پارکی که در مقابل پروژه قرار گرفته است پنهان میکنند. نمای شمالی نیز با مدولاسیونی مشابه نمای جنوبی طراحی شده است.این مدولاسیون تمام سطح نما را پوشانده و به نما بافت آرامی می دهد .این بافت باعث یکپارچگی ساختمان می شود و مانند نمای جنوبی جزئیات غیر ضروری را از دید شهر مخفی می کند.بافت نما در قسمت هایی که مقابل بازشو ها قرار می گیرد متحرک می شود و در سه زاویه ۰ ، ۴۵ و ۹۰ درجه می چرخد. این پارک بخشی از ایده شکل گیری نمای جنوبی پروژه را بوجود می آورد.
رعایت این موارد باعث شده است تا حس یکپارچگی و پیوستگی خاصی با گذشته برقرار شود و حس خوب و خوشایند ظاهر سنتی حفظ و حس وحدت برای ساکنان محله فراهم شود که این خود امر مهمی است؛ در سبک معماری سنتی ایران، توجه بیشتر دربارهی مصالح کاربردی در ساختمان و چگونگی عملکرد آن هاست. نیارش: دانش ایستایی و فن ساختمان و مصالح شناسی و توجه معماران ایرانی به اصل نیارش قابل ستایش است، جالب است بدانید در معماری ایرانی به اندازه هایی برای پوشش دهانه ها و جزرها رسیده بودند که همه بر پایه نیارش حاصل شده بود. از انجایی که چوب و خشت در همه جا در دسترس نبود اما آجر و خشت به سادگی در دسترس بود ، هنر خود بسندگی در معماری ایرانی خودش را نمایان کرد. خوب است بدانید سیر تکاملی معماری ایرانی ریشه در حوادث تاریخی و همچنین طبیعت اقلیمی ما دارد، فرهنگهای فاتحین و مغلوبین که به ایران وارد شد نیز سهم بسزایی در فرهنگ معماری این مرز و بوم داشته و انعکاس زیبایی از آداب و رسوم، مراسم مذهبی، روحیه و اخلاقیات، اندیشه و عقیده نسلها در معماری ایرانی وجود دارد.
کیفیت پویایی در درون این پروژه با طراحی انعطاف پذیر پوسته های بیرونی به منظور کنترل نور و دید و همچنین ایجاد پلان های منعطف محقق شده است و در بیرون با تغییر نمای ساختمان با جابجایی مکان مخاطب و تنوع فرمی نمای شمالی، کیفیات دیالیکتیکی را در ساختمان پدید می آورند که توأمان درون و بیرون پروژه را شکل می دهد و آنرا به بستری برای ارتباط مخاطب با شهر و بنا تبدیل می کند. تعریف کیفیت در این پروژه در شکل رابطه دو سویه ایست که میان بیرون و درون بنا برقرار شده است. معماری درون گرایی: باور و اعتقاد به زندگی شخصی و حرمت آن اصل معماری درون گرایی را ایجاد کرد، داشتن اندرونی و بیرونی در سازه ها این اصل را تائید می کند .در واقع اندرونی قسمتی است که مربوط به خانواده است و بیگانگان در آن راه نداشتند بیرونی مخصوص میهمانان و افراد بیگانه طراحی می شد و کاملا جدا از قسمت اندرونی بود. سبک معماری آن به شیوه اصفهانی است و در کاشیکاریهای معرق داخل و بیرون گنبد از خط ثلث، استفاده شده است. محراب این مسجد به دلیل کاشیکاریهای معرق و مقرنسهای ظریف آن ، از شاهکارهای بینظیر معماری ایران به شمار میرود.
بافت محیطی، فرهنگی، فن آوری و تاریخی در معماری سنتی ایران نقش حیاتی دارد؛ ساختمانهای سنتی در برگیرندهی ویژگیهای هوشمند طراحی هستند که در خلال فرایند تاریخی و تطبیق آن با شرایط اقلیمی و عملکردهای اجتماعی رشد کرده و پر و بال گرفته است. تزئینات در معماری ایرانی جایگاه ویژه ای دارد و می توان ادعا کرد جزء جدایی ناپذیری از معماری ایرانی است در آجرکاری، کاشی کاری، گچبری و آینه کاری ، شاهد تزئیناتی چشم نواز هستیم که فضای معماری سنتی ایران را آکنده از زیبایی معنوی می سازد و این خود زیبایی ظاهری را با خود همگام می سازد. ساختمان از داخل با فرو رفتن در خود دریچه هایی را به سمت این پارک می گشاید که کاربران در هنگام کار منظره پارک را از دست نداده و از ان سو افراد داخل پارک هم آنچه از ساختمان می بینند نمایی آرام و یکدست باشد. این صفحات نسبت به نیاز کاربران نما را دستخوش تغییر می کنند. شهر آشفته و نابسامان امروز تهران، که بخشی در فرسودگی روزگار دور خویش و بخشی در سوداگری این روزها چهره خود را مخدوش و مشوش می بیند، آینه ای شده است برای مردمانی که چیزی را از شهر طلب می کنند که او سال هاست آن را به فراموشی سپرده است.
بناهای نقش گرفته از معماری سنتی، دارای فضاهای بسیار وسیعی همچون سکوی جلوی در ورودی، سردرهای خاص، هشتی، دالان یا راهرو، ایوان، حیاط های مختلف، حوض، مطبخ و بسیاری دیگر بوده است. وجود بستری برای ایجاد آرامش، جز یکی از ویژگیهای اصلی معماری سنتی ایران است و وجود قسمت های مختلف بناهای قدیمی برای ایجاد محلی امن و آرام علت دیگری بر وجود ذوق و قریحه و تبحر معماران ایرانی در طراحی و ساخت این بناهاست. بنای اولیه عمارت باغ ارم توسط یکی از معماران معروف آن دوره ساخته شد.عمارت اصلی در زمان سلطنت ناصر الدین شاه قاجار توسط حسینعلیخان نصیرالملک پیریزی و بعد از ان، خواهرزاده او ابوالقاسمخان نصیرالملک عمارت نیمهکاره باغ را تکمیل کرد. ویژگی های معماری سنتی ایرانی، که آن را از سایر هنرهای دیگر متمایز می کند این است که به شیوه اصولی ساخته می شود و درساخت ان از محاسبات دقیق و کاربردی قبل از ساخت و به هنگام طراحی، اهمیت ویژه در رعایت اصولی فنی و حرفه ای درکار، ساخت ایوان ها و ستون های مقاوم ، عطف به درون و رواق هایی بسیار زیبا استفاده شده است.
معماری سنتی در ایران مبتنی بر نیازهای محلی، مصالح بومی، متریال نمای ساختمان و سنت های محلی شکل میگیرد، معماری سنتی بر اساس گذر زمان تکامل و رشدمی کند. در هر دوره از دوره های معماری، اصول معماری ایرانی با سبک و شکل و ظاهر متفاوت بکار رفته است، معماری ایرانی از نظر تنوع پهنه وسیعی را در بر می گیرد و در واقع یک هنر مقدس به شما میرود و دارای چند اصل است که هر کدام از این اصول معماری ایرانی ریشه در باورهای مردم دارد. مردم واری :یکی دیگر از اصول معماری ایران مردم واری است که به معنای رعایت تناسب بین اجزای ساختمان و بدن انسان است که به این اصل معروف شده است. معماری ایرانی، یکی از کهن ترین هنر هاست و با رونق معماری سنتی از دوران باستان گواه آن هستیم؛ هلدینگ ساختمانی سپنتا در این مقاله درباره معماری سنتی ایران و اصول معماری ایرانی و آشنایی با عناصر آن اطلاعاتی را ارائه خواهد کرد که دانستن آنها برای علاقه مندان و مهندسین معمار خالی از لطف نیست، با ما همراه باشید. آرام کردن بدنه شهری و در عین حال تنوع بخشیدن به آن و افزایش کیفیت فضای داخلی ایده های شکل دهنده ی هر دو جبهه ساختمان هستند .این ایده ها در هر دو سو برای کاربر، شهر و شهروند تعریف می شوند و نمای ساختمان را به نمایی پویا و منسجم تبدیل می کند.
با توجه به اینکه تکنیک های سنتی در معماری روستا ،هزینه کمتری دارد طرفداران بیشتری نیز دارد.طرح معماری نامنظم شکل گرفته در روستاها باعث شده بافت روستاها کاملا ارگانیک باشد ، بنابراین برای حیاط مرکزی در خانههای سنتی روستایی فرم منظم هندسی بایستی در ابتدا مد نظر باشد و سپس چیدمان اتاق ها و دکوراسیون پیرامون حیاط مرکزی در نظر گرفته شود اتاق ها در یک خانه سنتی براساس اهمیت و کاربردشان به صورت دور تا دور حیاط چیده سایت dr-architecture می شدند. عواملی نظیر بافت روستا، جهتگیری، طراحی معماری ساختمان و انتخاب مصالح از اهمیت خاصی در معماری سنتی روستا برخوردار است.علاوه بر این ،در معماری سنتی، با توجه به کاربرد مصالح و روش ساخت سنتی آسایش حرارتی و مصرف بهینهی انرژی از اهمیت بسیاری برخوردار است. معماری ایرانی در طی تاریخ خود همیشه همراه با اصالت طرح و سادگی توام با پیاده سازی اصول معماری ایرانی بوده و فراز و نشیب بسیاری را طی کرده است، اما همواره با طبیعت دارای کنش و واکنش مسالمت آمیزی بوده و متناسب با نیازهای هر دوره دستاوردهای مثبتی در ارتباط با طبیعت داشته است؛ معماری سنتی ایران در تمامی گستره و شهرها به ویژه روستاها و آثار قدیمی و باستانی همچون کتاب زنده، اما فرسودهای از تاریخ معماری ایرانی است.
تکنیک ساخت و ساز سبک معماری سنتی ایران بر اساس خلاقیت و دسترسی به مصالح ساختمان شکل گرفته و این سبک در ایران عموما از دیوارهای گلی با اندود گچ و سازه هایی از چوب ساخته شده است که نمای ساختمان را ساده و دلنشین تر می کند، در نهاد ایرانیان همیشه حس ارامش و آسایش در بنا های نقش گرفته از معماری سنتی وجود داشته و معماری سنتی در واقع طرفداران زیادی دارد. بخشی از وظیفه ای که معماری بر عهده دارد تنظیم و شکل دهی به رابطه ای است که میان درون و بیرون برقرار میگردد. نمای ساختمان نسبت به افرادی که به آن نزدیک می شوند بی تفاوت نبوده و در هر قدم به سویش بخشی از جزئیات خود را بر آنها آشکار میکند. آرامشی که بواسطه وجود لوورهای عمودی و پنهان شدن جزئیات غیر ضروری در ساختمان در بدنه آشفته و مغشوش شهری پدید می آید در داخل نیز با باز شدن دریچه هایی به سمت فضای سبز و یا بسته شدن دریچه هایی به روی چشم های مزاحم در دو جبهه نما ما به ازا پیدا می کند.
کیفیت را از آن دسته مفاهیم تکوینی می توان دانست که در طول زمان و در بستر ارتباطی که یک بنا با مخاطبانش برقرار می کند می توان سنجید. ساخت تخت جمشید 25 قرن پیش در زمان حکومت داریوش آغاز شد و سالها روی خلق این بنا زمان گذاشته شد و توسط جانشینان داریوش کامل شد. سبک سنتی روشی است که زمان گذشته را دربر گرفته وهمچنان به سوی جلو با موفقیت پیش میرود. معماری در ایران سبکهای متنوعی را تجربه کرده است ،سبک هایی همچون پارسی، پیش پارسی، مادی، پارتی و معماریهای خاص دورههای هخامنشیان، سلوکیان و ساسانیان که این موارد برخی از شیوهها و سبکهای متنوع معماری پیش از ظهور اسلام در ایران بودند. از زیباترین بنا ها در معماریهای ایرانی به شمار می رود. در جبهه جنوبی ساختمان، آفتاب تیز با لوورهای عمودی شکسته شده است و بازی سایه و نور در فضا، هم از تندی آفتاب در ساعات کار می کاهد و هم فضای داخل را به فضایی دلپذیرو متنوع برای کاربران تبدیل می کند. پروژه تجاری اداری سعادت آباد در زمینی به مساحت ۲۵۰ متر مربع دارای دو بر شمالی و جنوبی در کنار بلوار سعادت آباد واقع شده است. فرم و نوع نماسازی پروژه در قسمت جنوبی باعث می شود ساختمان از زاویه های مختلف به شکل های متنوع دیده شود .زمانی که از بلوار سعادت آباد به بنا نگاه می کنیم فرمی بسته با چهار پنجره عریض به سمت پارک خواهیم دید و هرچه به مقابل نمای جنوب نزدیک می شویم بازشوهای دیگری نمایان می شوند و زمانی که به سمت دیگرمی رویم باز هم بنا بسته تر می شود و خط آسمان شکسته آن جلب توجه می کند.این تنوع شکلی از دیدهای مختلف به بدنه شهری پویایی می بخشد.
